Weet iemand die rondloopt op de Jodichemdreef, waar die naam vandaan komt? Misschien als diegene op het naambordje kijkt: het is de oudste naam van Odijk.
En oud betekent hier ook echt OUD: meer dan 1000 jaar.
De naam Iodichem (of Jodichem) komt voor op een zogenaamde goederenlijst van de St. Maartenskerk in Utrecht. Dat is de huidige Domkerk (of wat er van over is). In feite is het een opsomming van de landerijen die de bisschop van Utrecht bezat.
In de Middeleeuwen legde elke adellijke heer of elke kerk zulke lijsten aan. Het kadaster bestond nog niet, dus dit was de enige manier om een beetje grip te houden op je bezit, dat vaak erg verspreid lag.
Iodichem stond op een goederenlijst
In de goederenlijst waar Iodichem op staat, werden de goederen van de bisschop van Utrecht opgesomd. Die lagen verspreid in het hele gebied dat we later De Lage Landen zouden noemen.
De lijst werd gemaakt rond 950. Dat is nooit helemaal zeker te zeggen, maar teksten op die lijst wijzen daarop. Daar hebben anderen al over geschreven.
Het origineel van de goederenlijst hebben we niet meer. Wèl zijn er kopieën uit de elfde eeuw, bijvoorbeeld uit het klooster bij Egmond. Ook is er een kopie uit uit de zestiende eeuw uit Leiden bekend.
Odijk bestond dus al in die tijd. Maar dat wisten we eigenlijk al uit archeologische vondsten.
Odijk, Bunnik, Vechten en Werkhoven op de goederenlijst
De goederenlijst is het belangrijkste document om te weten hoe de Lage Landen eruit zagen in de vroege Middeleeuwen. En gelukkig staat er veel informatie in over het Kromme Rijngebied.
Eigenlijk kan ik wel zeggen dat de hele regio op de goederenlijst staat: Bunnik., Vechten, Werkhoven, Wijk bij Duurstede, Rijswijk (over de Lek) komen er allemaal op voor. Online zijn een paar mooie oude uitgaven te vinden met de exacte teksten.
Niet alleen de plaatsnamen worden genoemd in de goederenlijst (op zich al mooi genoeg). Van de dorpen staat ook vermeld hoeveel de bisschop daar bezat.
Het staat er zo:
In UUerkendia ecclesie cum terris ad easdem pertinentibus VIII mansa alia. In villa Iodichem tertia pars ville. Bunninchem totum sanci Martini. Fehtna similiter.
Goederenlijst van St. Maarten
En dat betekent zoveel als:
In Werkhoven de kerk met bijbehorend land en nog 8 hoeven. In de villa Odijk een derde van het dorp. Bunnik behoort helemaal aan Sint Maarten. Vechten ook.
‘Villa’ betekent overigens niet de villa zoals wij die kennen. In de middeleeuwen was een villa een klein dorp, of een woon- en werkgemeenschap van boeren, omringd door landerijen.
Dat was Odijk dus ook en de bisschop bezat daar een derde van.
Wie bezat de rest van Odijk?
Het is niet helemaal duidelijk wie de andere tweederde van het dorp Iodichem bezat. Maar we denken dat die gewoon in handen was van de Duitse keizer Otto I.
De Lage Landen behoorden in de Vroege Middeleeuwen helemaal tot het grote rijk van deze eerste Duitse keizer. En dat zal dus in die tijd ook gegolden hebben voor Odijk.
Heette Odijk nu Iodichem of Jodichem?
In de artikelen en boeken die geschreven zijn over de goederenlijst, komen twee schrijfwijzen voor: Iodichem en Jodichem. Op het naambordje in het dorp staat ook Jodichemdreef.
De beroemde historicus van het Kromme Rijngebied dr. Cees Dekker schreef in de jaren 60 in zijn boekje Van Parochie tot Parochie nog Jodichem. Vandaar de straatnaam, die hij mede verzon.
Maar in de jaren 80 was hij de oudste naam als Iodichem gaan schrijven.
Als ik het document zelf lees, zie ik Iodichem staan.
Hoe dan ook: het belangrijkste is dat we die oudste naam kennen.
Odijk is een dorp dat al meer dan 1000 jaar wordt genoemd in documenten. Daar kunnen we best wel eens aan denken als we over de Meent lopen…